سامورایی

 

تنهایی عمیق یک سامورایی را هیچ کس ندارد، شاید ببر جنگل.

از کتاب "سامورایی" نوشته بوشیدو.

جف کاستلو، آلن دلون، قاتلی حرفه‌ای و بسیار خونسرد ضمن خروج از محل قتل، توسط چند شاهد شناسایی شده و دستگیر می‌شود. جف به دلیل نبودن مدارک کافی به ویژه شهادت شاهد اصلی یعنی کتی روزر، پیانیست، آزاد می‌شود ولی تحت نظر پلیس است. در نهایت وقتی برای کشتن پیانیست استخدام می‌شود، با اسلحه خالی به سراغ او می‌رود و وانمود می‌کند که می‌خواهد او را بکشد و توسط پلیس به قتل می‌رسد.

در سکانس آغازین سامورایی حرکتی بدیع از دوربین غول نیمه دوم قرن گذشته سینمای فرانسه یعنی ژان پیر ملویل می‌بینیم. این سکانس چنین است که در پس زمینه تیتراژ فیلم، اتاقی دیده می‌شود که پرنده ای در قفس درون این اتاق است که در تمامی طول تیتراژ صدایش شنیده می‌شود. جف کاستلو که بر تختی دراز کشیده است. پس از پایان تیتراژ دوربین یکی دوبار به سمت جلو حرکت  می‌کند ولی بلافاصله به عقب بر می‌گردد. و در یک کات جف کاستلو را در نمای نزدیک‌تری می‌بینیم و از زاویه‌ای دیگر. چنین حرکت دوربینی این گونه تفسیر شد که گویا ملویل هم از نزدیک شدن و بهم زدن تنهایی عمیق این سامورایی وحشت دارد و در نمای بعد هرگز نمی‌فهمیم ملویل چگونه به او نزدیک شد. مگر این‌که بدانیم به او این اجازه داده شد. چرا که او  دوست جنایتکاران بود و در تمام فیلم‌هایش با آن‌ها همدردی می‌کرد. ملویل آن‌ها را قربانیان اجتماع می‌دانست.

در باره سامورایی نوشتن هم جرات می‌خواهد درست مانند سکانس اول فیلم. نمی‌توان به آن نزدیک شد. نزدیک این زیباترین فیلم در ژانر خودش. و به نظر خود من دومین اثر برجسته سینمای جهان بعد از "جاده" فدریکو فلینی. چرا که نمی‌دانم:

در باره ژان پیرملویل بنویسم؟ کارگردانی که در پنجاه وشش سالگی با تمام نبوغ و دید سینمایی بدیعش برفت؟

در باره بازی آلن دلون بنویسم؟ که بهترین نقش سینایی دوران عمرش است؟

در باره موسیقی متن فیلم بنویسم؟ کار بی نظیر فرانسیس روبای، که از حدود چهل سال پیش که در تهران شاهد اکران فیلم‌ها همزمان با کشور سازنده‌اش بودیم و این فیلم را دیدم، تا به امروز در ذهنم زمزمه می‌شود؟

از نورپردازی فیلم بنویسم؟ که بازی با آن و سایه روشن روی صورت جف کاستلو در هر سکانس، نه، در هر پلان، وضعیت درونی او را نشان میدهد؟ 

از هارکیری سکانس آخر سامورایی بنویسم؟ یک خودکشی بی کم و کاست. با شکوه، افسانه‌ای و به یاد ماندنی فیلم؟ این سکانس را یکی بنویسد.

از سکانس نفس گیر تعقیب و گریز جف با تیم تعقیب کننده‌اش در مترو فرانسه که پلانی است کاملن بی عیب و نقص؟

از نقدهای بیشمار سینمایی در مورد این فیلم در روزنامه‌ها و مجلات از جمله کایه دو سینما و این‌که این فیلم به عنوان یک شاهکار سینمایی در آکادمی‌های سینمایی فرانسه تدریس می‌شود؟

به هر شکلی که می‌توانید این فیلم را ببینید. در نمایش‌هایی که این طرف و آن طرف در این‌جا نشان می‌دهند هر بار چند دقیقه ای از آن را ساطوری می‌کنند. یعنی تمامی پلانهای مربوط به پیانیست، شاهد قتل، و نامزد جف یعنی ناتالی دلون،  یکی از پرسوناژهای کلیدی بعد از پیانیست، حذف شده!!

 سامورایی که در این گونه جاها می‌بینید ساخته ژان پیر ملویل نیست.  

تنها حسن نسخه فارسی این فیلم صدای دلنشین و ماندگار آقای خسرو خسروشاهی است. دوبلور آلن دلون. صدایی که در آن دوران طلایی سینما در تهران هر از گاهی به یمن وجود آلن دلون در فیلمی شنیده میشد. 

پست امروزم که نوستالژی شد.